Grip Neden Olur, Nasıl Bulaşır ve Belirtileri Nelerdir?

İnfluenza Virüsü

Grip etkeni olan bu virüs insana bulaştıktan sonra soğuk algınlığı tablosundan bronşit ve zatürreye kadar değişebilen bir dizi hastalığa neden olur.

Temel olarak influenza A,B ve C adında üç tipi vardır. İnfluenza B ve C insanda hastalık yaparken, influenza A virüsü kuş, at  ve domuz gibi hayvanlarda da hastalığa neden olur.

Gribe Karşı Neden Kalıcı Bağışıklık Kazanamıyoruz?

Her sene grip olduğumuz halde neden bağışıklık kazanmıyoruz? Diğer hastalıkların aşısı birkaç dozda ömür boyu korurken, grip aşısı neden her yıl tekrarlanmak zorunda?

Bu soruların cevabı influenza virüsünün kendisinde saklıdır. Bu virüs kendini her yıl (yada birkaç yılda bir) değiştirmektedir. Bizler aslında virüse karşı bağışıklık oluştururuz ancak virüs yapısını değiştirerek bağışıklık sisteminde kaçar. Böylece kişide tekrar hastalığa neden olabilir. Bundan dolayı geçmiş bağışıklıklar bizi virüse karşı tamamen koruyamaz. Aynı şey grip aşısı için de geçerli. Örneğin bir önceki sene yapılan aşı, o sene için koruyuculuk sağlıyorken sonraki senelerde (virüs kendini değiştirdiği için) koruyuculuğunu kaybetmiş olur.

Daha basit anlatmak gerekirse, virüsün yüzeyindeki proteinleri kimlik kartı gibi düşünebiliriz. Bağışıklık sistemi daha önce karşılaştığı için veya aşı yoluyla, virüsü bu kartlar (proteinlerden) sayesinde tanır.

Aynı virüs vücuda tekrar girmeye çalışırsa bağışıklık sistemi bunu hızlıca tanır, yanıt verir ve hastalık oluşturmasını engeller. Ancak influenza virüsü kimlik kartını (yüzey proteinlerini) sürekli değiştirmektedir. Bu da her seferinde bağışıklık sistemini atlatmasına ve hastalık tablosu oluşturmasına neden olur.

Dünya Çapında Grip Salgınları

İnfluenza virüsü kendini her yıl (yada iki yılda bir) küçük mutasyonlar ile değiştirerek, küçük salgınlara neden olur. Her 10-40 yılda bir ise yapısında daha büyük değişiklikler yapar. Bunun sonucunda dünya çapında büyük salgınlara ve ölümlere neden olur.

Yani virüs kendi yapısını ne kadar çok değiştirirse bağışıklık sisteminden o kadar kolay kaçar. Bu da daha büyük salgınlar anlamına gelir.

İnfluenza A virüsü hayvanları da enfekte ettiği için, hayvanlardaki virüsün insana uyum sağlaması sonucu oluşan salgınlar oldukça tehlikeli ve ölümcüldür. Örneğin, 1919 yılında oluşan dünya çapındaki salgında 40 milyondan fazla insan hayatını kaybetmiştir.

Grip Nasıl Bulaşır

Solunum yolunu tutan bu hastalık damlacık yolu ile bulaşır. Damlacık yolu ile bulaş; hapşırık, öksürük ile havaya saçılan damlacıklarda bulunan virüslerin diğer kişilere bulaşması anlamına gelir. Ayrıca hasta kişinin kullandığı çatal, kaşık, bardak gibi maddelerle de bulaşabilir. Kuş gribi, enfekte kuşlar yada bu kuşların atıklarıyla temasla, virüslü gıdaların tüketilmesi ve bazen de göze virüsün sıçraması ile bulaşmaktadır.

Grip belirtileri, virüs bulaştıktan 1-4 gün sonra (ortalama 2 gün) ortaya çıkar. Bu süre kişiye göre değişebilir ve çok daha uzun olabilir.

Grip Belirtileri

Grip belirtileri hızlı bir şekilde ortaya çıkar. Ateş genellikle 3-5 gün bazen de daha uzun sürer.

Sigara içicilerinde grip belirtileri daha ciddi seyretmektedir. Ayrıca sigara içenler, solunum sistemi savunması bozulduğu için, daha sık gribe yakalanırlar.

Çocuklarda erişkinlere nazaran bulantı, kusma ve karın ağrısı gibi belirtilere daha sık rastlanır. Yaşlılarda ateş ve diğer grip belirtileri yerine sadece halsizlik ve bilinç bulanıklığı görülebilir.

Gribin Yol Açtığı Hastalıklar

Gribin yan etkileri ve yol açtığı hastalıklar şunlardır:

Gripte riskli gruplar:

Riskli gruptaki kişilerde grip daha ağır seyredebilir ve ciddi komplikasyonlar (zatürre gibi) daha sık görülür. Riskli grup:

• Beş yaş altı çocuklar (özellikle 2 yaş altındakiler)
• Gebeler
• Bakım evinde kalanlar
• 65 yaş üstünde olan yaşlılar
• 19 yaşından küçük olup sürekli aspirin kullanmak zorunda olanlar
• İleri derecede obez olanlar
• Altta yatan ciddi kronik bir hastalığı olanlar: akciğer, kalp, böbrek, karaciğer, kemik iliği hastalıkları gibi…
• Şeker hastalığı gibi metabolik bozukluğu olanlar
• Bağışıklık sistemi zayıf olanlar: HIV (AIDS), kemoterapi alanlar, kanser hastaları, organ nakli olup ilaç kullananlar
• Steroid (kortizon) kullananlar
• Solunum sistemi hastalığı olanlar: astım, KOAH, kronik bronşit, bronşektazi gibi…

Zatürre (pnomoni) gribin ağır seyretmesi ve akciğerlere inmesi sonucunda gelişir. Mevsimsel küçük grip salgınlarında influenza virüsüne bağlı zatürre çok az görülür. Ancak H1N1(domuz gribi) ve H5N1(kuş gribi) gibi dünya çapında salgınlarda zatürre gelişme riski çok daha yüksektir.

Zatürreler direk influenza virüsü sonucu gelişebileceği gibi, üstüne eklenmiş bir bakteri enfeksiyonu sonucu da meydana gelebilir. Ateş , öksürük, nefes darlığı ve hatta morarmaya ilerleyen bir tablo ile kendini gösterir. Gribin gerilemesi esnasında ateşin tekrar yükselmesi; öksürük, balgam ve göğüs ağrısının gelişmesi bakteriyel bir enfeksiyonun eklendiğini düşündürür.

Grip Testleri ve Teşhisi

Belirtiler ile birlikte yapılacak doktor muayenesi ile teşhis konulur. Salgınlar şeklinde kendini gösterdiği için benzer şikayetlerin birden çok kişide görülmesi önemlidir.

Gribin kesin teşhisi mikrobiyolojik testler ile konmaktadır. Bu testler daha çok hastaneye yatan kişilerde yada virüsün alt tipinin (H5N1,H1N1 gibi) belirlenmesi amacıyla yapılmaktadır.

Teşhis koymada kullanılan mikrobiyolojik yöntemler:

1. Burun, balgam veya diğer solunum yolu salgılarından alınan örneklerle yapılan hücre kültüründe virüsün bulunması gribin kesin teşhisini koydurur. Bu yöntemle influenza alt tiplemeleri de (H1N1,H5N1 gibi) yapılabilir.
2. PCR tekniği ile virüs RNA’sının tespit edilmesi de oldukça duyarlı ve özgün bir yöntemdir. Alt tiplemenin yapılabileceği hızlı bir testtir.
3. DFA (Direkt Florasan Antikor) Testi: Yukarıdaki iki teste göre duyarlılığı daha düşük bir testtir. Yani hasta kişide testin negatif çıkma olasılığı ilk iki teste göre daha yüksektir. Ayrıca bu testte alt tipleme yapılamamaktadır. Bu testin avantajı ise hızlı sonuç vermesidir.
4. EIA (Enzim İmmünoassay) Testi: Duyarlılığı düşük bir testtir. Kite göre duyarlılık %50-80 arası değişmektedir. Bu da hasta olduğu halde yanlış negatiflik oranının yüksek olması anlamına gelir.
5. Mevcut enfeksiyonu göstermede serolojik testler, diğer testlere oranla daha az yararlıdır.

Grip teşhisinde 1 ve 2 numaralı testler duyarlılığı yüksek olduğu için kesin tanı için kullanılılar. 3 ve 4 numaralı testler duyarlılkları düşük olsa da daha hızlı sonuç vermeleri nedeniyle tercih edilirler.