Grip Aşısı Kimlere ve Ne Zaman Yapılmalı?

Bu sorulara yanıt vereceğimiz yazımızda, kişisel görüşlerden daha çok uluslararası sağlık kuruluşlarının önerilerine yer vereceğiz.

Grip, influenza isimli virüsün insanı enfekte etmesi sonucu oluşan oldukça bulaşıcı bir hastalıktır. Grip hakkında ayrıntılı bilgi için Grip neden olur, belirtileri ve tanı testleri nelerdir? isimli yazımızı okumanızı öneririz.

Grip Aşısı Neden Her Yıl Yapılmak Zorunda?

Neden bir veya birkaç doz aşı ile ömür boyu bağışıklık sağlayamıyoruz? Aslında bizler, bulaşan virüse karşı bağışıklık sağlıyoruz. Ancak influenza virüsü neredeyse her sene kendi yapısını değiştirdiği için, bu bağışıklığın koruyuculuğu kalıcı olmuyor. Yani virüs kendi yapısını değiştirerek savunma sisteminden kaçmayı ve bizi tekrar enfekte etmeyi başarıyor. Ayrıca bu virüsün birçok tipinin olması(H1N1, H2N3,H5N1 gibi) aşı koruyuculuğunu uzun sürmesini engellemektedir.

Grip aşısının içindeki influenza tipi(suşu), bize bulaşan virüse ne kadar benzerse aşı da o kadar koruyucu olmaktadır.

Hastalık yapan influenza tipi her yıl değişebildiği için, grip aşısı da her yıl güncellenmektedir.

Kısacası geçen sene  yaptığınız aşısının bu sene koruyucu olmadığı kabul edilir.

İki Çeşit Grip Aşısı Bulunmakta

1. Canlı attenue (zayıflatılmış) aşı
2. İnaktif aşı

Ülkemizde inaktif aşı formları bulunmaktadır. Anlattığımız konu inaktif aşılar için geçerlidir.

Kimler Grip Aşısı Yaptırmalı?

Aşı bir hastalıktan korunmayı sağlayan en ucuz ve en güvenilir yöntemdir. Her ne kadar birçok spekülasyon çıkmış olsa da bilindik tüm sağlık otoritereleri, riskli grupta yer alan kişilerin aşı yapmasını önermektedir. T.C Sağlık Bakanlığı da yüksek riskli bireylerin aşı yaptırmasını önermektedir.

Grip aşısı yapılması önerilen gruplar:

• Grip açısından yüksek riskli gruplar (aşağıda bahsedeceğiz).
• Yüksek riskli grup ile teması olanlar.
• Diğer özel durumlar

Grip açısından yüksek riskli gruplar

Grip bulaştığında ciddi seyredebilecek, hayati risk oluşturabilecek kişiler yüksek riskli grupta yer alır. Yani bu gruptaki kişiler gribi çok daha ağır geçirme riski taşırlar.

1. Gebeler: Bütün sağlık otoriteleri tarafından aşı önerilen bir gruptur. Dünya Sağlık Örgütü(WHO) grip aşısı yaptırması gerekenler arasında en öncelikli grubu hamileler olarak göstermiştir.
2. Yaşlılar: 65 yaş üstü bireyler
3. Çocuklar: 6 ay ile 5 yaş arasındakiler (özellikle 2 yaş altı çocuklar). 6 aydan küçük cocuklarda grip aşısı, bağışıklık sağlamadığı için yapılmamalıdır.
4. Bakım evinde yaşayanlar: Huzurevinde kalanlar ve kronik bakım hastaları
5. Sürekli aspirin kullanan, 19 yaş altı bireyler
6. İleri derecede obez kişiler (Vücut Kitle İndeksi ≥40 )
7. Kronik akciğer hastalığı(KOAH, kistik fibrozis) ve astım hastalığı olanlar
8. Kalp hastalığı olanlar: kroner arter hastalığı, konjestif kalp yetmezliği, konjenital kalp hastalıkları gibi. Daha açıklayıcı olmak gerekirse kalp damarlarında problem (tıkanıklık,stent…) olanların, doğuştan kalp hastalığı ve kalp yetmezliği olanların aşı yaptırmaları önerilmektedir.
9. Kan hastalığı bulunanlar (orak hücreli anemi gibi)
10. Nörolojik ve gelişimsel bozukluğu olanlar. Örn: epilepsi, beyin felci, zeka geriliği, orta-ciddi gelişim geriliği, kas hastalıkları, omurilik yaralanmaları gibi…
11. Şeker hastalığı gibi endokrin bozuklukları bulunanlar
12. Kronik karaciğer ve kronik böbrek hastaları
13. Metabolik bozukluğu olanlar
14. Bağışıklık sistemi çeşitli nedenlerle bozulmuş kişiler. Örn: HIV yada AİDS hastaları, kanser hastaları, uzun süreli steroid (kortizol) kullananlar.

Yüksek riskli kişiler ile temas halinde olanlar

Yukarıda ondört maddede anlattığımız yüksek riskli kişiler ile temas edenlerin de grip aşısı yaptırmaları önerilir. Bu grupta yer alanlar;

• Doktor, hemşire ve diğer sağlık çalışanları
• Bakım hastalarının bakımından sorumlu olup aynı ortamı paylaşanlar(bakımevi, huzurevi çalışanları).
• Yukarıda bahsettiğimiz yüksek riskli gruptan kişilere evde bakım sağlayanlar veya bu riskli grup ile aynı evi paylaşanlar

Aşı Önerilen Diğer Özel Gruplar

Aşağıdaki gruplarda yer alanların da aşı yaptırmaları önerilmektedir.

• Seyahat edenler; tropikal bölgelere, nisan-eylül dönemi güneye seyahat edenler, geniş gruplar ile toplu seyahat edenler.
• Grip riskini azaltmak isteyip aşı olmak isteyenler

Kimler Grip Aşısını Yaptırmamalı?

• 6 aydan küçük bebekler
• Yumurtaya yada aşıda bulunan herhangi bir maddeye karşı, hayatı tehdit edici derecede alerjisi olanlar.
• Ateşli bir hastalık geçirenler şikayetler geçinceye kadar beklemelidirler.

Grip Aşısı Ne Zaman Yapılır?

Aşının her yıl sonbaharda, tercihen ekim veya kasım aylarında yapılması önerilmektedir. Bu önerinin sebebi, grip mevsimi başlamadan bağışıklığın kazanılmış olmasını sağlamaktır.

Grip sezonu ocak ayı ve sonrasında da devam etmektedir. Eğer aşı önerildiği halde yaptırmadıysanız grip sezonu boyunca(ocak ayı ve sonrası dahil) aşı yaptırabilirsiniz.

Grip aşısı yapıldıktan 10-14 gün sonra koruyucu yanıt oluşur. Yani aşının koruması için 1-2 hafta geçmelidir.

Grip Aşısının Faydaları

Aşı özellikle riskli grupta yer alanlar için koruyucu bir sağlık hizmetidir. Aşılanma sonrası yüksek riskli bireylerdeki hastaneye yatış oranları ve ölüm oranları düşmüştür.

• Gribe karşı koruyuculuk sağlar. Genç ve çocuklarda %70-90 arasında koruyuculuk sağlayabiliyorken, yaşlılarda bu oran % 20-40 seviyelerine kadar düşebilmektedir.
• Grip komplikasyonlarına bağlı hastaneye yatış oranlarını düşürür. Yapılan bir çalışmada(2010-2012 arasında) grip kaynaklı çocuk yoğun bakımına yatış, %74 oranında azalmış olarak bildirilmiştir. Diğer bir çalışmaya göre ise 50 yaş ve üstünde gripten hastaneye yatış oranının %57 azaldığı bildirilmiştir.
• Hamilelik esnasında hem anne hem de bebek için koruyucudur. Anne kanından bebeğe geçen antikorlar, doğum sonrasında bebeğin gripten korunmasına yardımcı olur. Grip aşısının hem gebede hem de doğum sonrası bebekte, grip riskini yarı yarıya azalttığını bildiren çalışmalar mevcut. Bebekteki bu koruyuculuk 4 aya kadar gözlemlenmiştir.
• Grip aşısına rağmen hasta olanların belirtilerinin daha hafif seyrettiği bildirilmiştir.
• Grip aşısının tüm komplikasyonlara bağlı ölümleri azalttığı bildirilmiştir.

Grip aşısının etkinliğini ve koruyuculuğunu belirleyen faktörler:

• Kişinin yaşı ve bağışıklık durumu
• Hastalık yapan virüs alt tipinin, aşıdaki alt tip ile benzerliği.

Grip Aşısının Yan Etkileri

Ülkemizde inaktif grip aşısı bulunmaktadır. İnaktif aşıda, aşı sonrasında kişinin grip olması beklenmez.

Grip aşısının yan etkileri arasında en sık görülenler şunlardır(<1/100);

• Kısa süren(1-2 gün) ateş. Çocuklarda erişkinlere oranla daha sık ve daha yüksek seviyelerde görülebilir.
• 1-2 gün süren kas ağrıları, halsizlik
• Aşı yerinde ağrı, kızarıklık, şişlik

Nadir görülen yan etkiler (<1/1.000)

• Kaşıntı
• Febril konvülsiyonlar yani ateşli havaleler

Çok nadir görülen yan etkileri(<1/10.000)

• Anaflaksi, yaygın sistemik alerji
• Ciltte karıncalanma, iğnelenme ve uyuşma hissi(parestezi).
• Gulian Barre Sendromu(sinirleri tutan bir hastalıktır).