Graves Hastalığı, tiroid bezinin aşırı çalışmasına (hipertiroidi) yol açan otoimmün bir hastalıktır. Tiroid hormonlarının (T3, T4) aşırı üretimi ve kana salınması sonucu gelişir.
Graves hastalığı, tiroid bezinin aşırı çalışmasına neden olan otoimmün bir hastalıktır. Belirtileri, nedenleri ve tedavi yöntemleri bu rehberde.
Graves Hastalığı Nedir?
Graves Hastalığı, tiroid bezinin aşırı çalışmasına (hipertiroidi) yol açan otoimmün bir hastalıktır. Tiroid hormonlarının (T3, T4) aşırı üretimi ve kana salınması sonucu gelişir. Bu durum halk arasında “zehirli guatr” olarak bilinir. Tıp literatüründe Basedow Hastalığı adıyla da geçer ve zehirli guatrın en sık nedenidir.
Kadınlarda erkeklere göre yaklaşık 8 kat daha sık görülür. Dünya genelinde milyonlarca insanı etkileyen bu hastalık, özellikle 20–50 yaş arasındaki bireylerde yaygındır.
Graves Hastalığı Neden Olur?
Graves hastalığı bir otoimmün hastalıktır. Yani bağışıklık sistemi, vücudun kendi sağlıklı hücrelerine yanlışlıkla saldırır. Normalde savunma hücreleri bakteri ve virüs gibi yabancı maddelerle savaşırken, Graves hastalığında tiroid bezini yabancı gibi algılar ve ona karşı antikor üretir.
Bu antikorlar tiroid bezindeki reseptörlere bağlanarak, bezin sürekli uyarılmasına neden olur. Sonuç olarak tiroid fazla hormon salgılar ve metabolizma hızlanır.
Prof. Dr. Gülay Şimşek (Endokrinoloji Uzmanı):
“Graves hastalığının kesin nedeni tam olarak bilinmese de, genetik yatkınlık ve çevresel faktörler bir araya geldiğinde bağışıklık sisteminin bu aşırı reaksiyonu ortaya çıkabiliyor.”
Graves Hastalığını Tetikleyen Faktörler
- Genetik yatkınlık (birinci derece akrabalarda daha sık görülür)
- Sigara kullanımı (özellikle göz bulgularını ağırlaştırır)
- Aşırı iyot tüketimi (iyotlu ilaçlar, diyet veya takviyeler)
- Kronik stres
- Bazı viral/bakteriyel enfeksiyonlar
- Gebelik ve doğum sonrası dönem
Graves Hastalığı Tehlikeli Midir?
Tedavi edilmediğinde “tiroid fırtınası” (tirotoksik kriz) adı verilen, yaşamı tehdit eden bir tabloya yol açabilir. Bu durumda ateş, taşikardi, kalp yetmezliği, bulantı, ishal, bilinç bozukluğu ve koma görülebilir. Acil tedavi gerektirir.
Graves Hastalığı Belirtileri
Aşırı tiroid hormonu üretimi metabolizmayı hızlandırır ve birçok sistemde belirtiye yol açar.
Genel Belirtiler
- Kilo kaybı (iştah artmış olsa bile)
- Çarpıntı, ritim bozuklukları
- Ellerde titreme
- Sinirlilik, huzursuzluk, uykusuzluk
- Aşırı terleme, sıcağa tahammülsüzlük
- Kas güçsüzlüğü
- Adet düzensizlikleri
- Saç dökülmesi
- Konsantrasyon ve hafıza sorunları
Göz Bulguları (Graves Oftalmopatisi)
- Gözlerde batma, yanma, sulanma
- Işığa hassasiyet
- Göz kapaklarının çekilmesi
- Gözlerin öne doğru çıkması (ekzoftalmus)
- Çift görme, nadiren görme kaybı
Sigara içen Graves hastalarında göz bulguları çok daha ağır seyredebilir.
Cilt Bulguları
- Pretibial miksödem: Bacak ön yüzünde portakal kabuğu görünümü ve kalınlaşma
Graves Hastalığı Nasıl Teşhis Edilir?
- Kan Testleri: TSH düşer, T3 ve T4 yükselir. Ayrıca TSI ve Anti-TSH reseptör antikorları pozitif bulunur.
- Radyoaktif İyot Uptake Testi: Tiroidin iyot tutma kapasitesi ölçülür (gebelerde yapılmaz).
- Ultrason: Tiroidin büyüklüğü ve yapısı değerlendirilir.
Graves Hastalığı Tedavisi
Amaç, tiroid hormonlarının aşırı üretimini kontrol altına almak ve komplikasyonları önlemektir.
İlaç Tedavisi
Graves Hastalığı tedavisinde asıl amaç, tiroid hormonlarının seviyesini düşürmektir. Bu amaçla metimazol ve propiltiourasil isimli iki ilaç kullanılmaktadır. Bu ilaçlar tiroid hormonu sentezini azaltırlar. Gebe hastalarda, plasentaya daha az geçtiği için, propiltiourasil tercih edilir. Ayrıca yüksek tiroid hormonu (T3 ve T4) seviyeleri nedeniyle ortaya çıkan titreme, çarpıntı ve anksiyete gibi belirtileri kontrol altına almak için beta bloker ilaçlar (propranolol gibi) kullanılır.
- Metimazol, propiltiourasil (gebelerde tercih edilir)
- Beta blokerler (çarpıntı, titreme için)
Radyoaktif İyot Tedavisi
Ağızdan verilen radyoaktif iyot, tiroid dokusunda harabiyete neden olur. Bunun sonucunda tiroid bezi zamanla küçülür ve hormon üretimi azalır. Bu tedavi sonrası, tiroid bezinin yavaş çalıştığı ve az hormon ürettiği hipotiroidi durumu gelişebilir. Radyoaktif iyot tedavisi var olan göz bulgularını arttırabilir. Bundan dolayı orta ve ileri derecede göz bulguları olan kişilere önerilmez.
- Tiroid dokusunu küçültür, hormon üretimini azaltır
- Göz bulgularını kötüleştirebilir
Cerrahi (Tiroidektomi)
Tiroid bezinin bir kısmını veya tamamının ameliyat ile çıkarılmasıdır. Diğer tedavilerin işe yaramadığı veya yapılamadığı durumlarda ameliyat tercih edilir. Tiroid hormonlarını en hızlı ve kalıcı düşüren tedavi yöntemidir. Ameliyat sonrası hipotiroidi (tiroid hormonlarının yetersiz üretimi) görülebilir. Bu durumda kişi ömür boyu tiroid hormonu ilaçları kullanmak zorundadır. Ayrıca tiroid ameliyatı ile birlikte paratiroid bezleri de alınabilir veya hasar görebilir. Bunun sonucunda paratiroid hormonu seviyeleri düşer ve kalsiyum dengesi bozulur. Kalsiyum düşüklüğü görülen bu durumda kişi kalsiyum içeren ilaçlar almak zorunda kalır.
- Tiroidin bir kısmı veya tamamı alınır
- Hipotiroidi riski vardır → ömür boyu tiroid ilacı gerekebilir
Göz Bulguları için Tedavi
Graves hastalığı tedavisinin yanında, göz bulgularını giderecek ek tedaviler de gerekir. Hafif göz bulguları olanlarda nemlendirici damla ve merhemler, gözlükler yeterli olabilir. Gözün ciddi derecede ileri itildiği (ekzoftalmus) ve göz kapağının geriye çekildiği durumlarda şikayetleri azaltmak için kortikosteroid (kortizol türü) ilaçlar kullanılabilir. Kortikosteroidler göz arkasındaki dokulardaki iltihabı ve ödemi azaltarak gözün öne doğru itilmesini azaltır. Ayrıca göze radyasyon tedavisi uygulanabilir. Ciddi bulguları olan kişilerde cerrahi (ameliyat) müdahale gerekebilir.
- Yapay gözyaşı damlaları
- Kortikosteroid ilaçlar
- Radyoterapi
- Gerekirse göz cerrahisi
Graves Hastalığında Dikkat Edilmesi Gerekenler
- Düzenli endokrinoloji takibi
- Sigaranın kesin bırakılması
- İyot tüketiminde aşırıya kaçılmaması
- Stres yönetimi ve dengeli yaşam tarzı
Uzman Görüşü
Dr. Rebecca Bahn – Mayo Clinic:
“Graves hastalığı kontrol altına alınabilir bir rahatsızlıktır. Ancak hastalar düzenli takiplere devam etmezse, göz bulguları ve kalp sorunları kalıcı hale gelebilir.”
Sonuç
Graves hastalığı, tiroidin aşırı çalışmasına neden olan ciddi ama tedavi edilebilir bir otoimmün hastalıktır. Erken tanı, düzenli takip ve kişiye uygun tedavi sayesinde yaşam kalitesi korunabilir. Özellikle sigara bırakmak ve stres yönetimi, tedavi başarısını doğrudan etkiler.
YORUMLAR